jueves, 4 de octubre de 2012

OS FERRADORES DA PONTE DA RAMALLOSA


 

                                                                                                                     Para Xoan 3 de 5

 
Aínda non hai moito tempo había nada menos que dous ferradores na praciña que dá entrada á Ponte de San Telmo camiño de Sabarís polo chamado Camiño Real, que atravesa o monte das Escobichas baixa polo barrio de Viso de Calvos, e pola outra banda sobe pola Cabreira a San Pedro formando a ruta por onde peregrinaban os romeiros que, dende A Guarda, collían o chamado  “Camiño de Santiago pola Costa”.


 Foran tempos nos que non fallaba o traballo. Protexíanse as uñas das bestas  cunhas pezas de ferro, de aí o nome de ferradura, que forxaban os ferreiros e puñan os ferradores. Ferrábanse todas, tanto as cabalerías coma as de tiro ou carga, fosen cabalos, mulas ou burros. E tamén se ferraban, con outro modelo de ferradura chamado canelo, os bois e as vacas que tiraban do carro ou do arado. As ferraduras para os cabalos, mulas e burros tiñan unha forma moi especial para adaptase á uña, pezuño ou  do casco destes équidos ungulados (A forma tan especial desta peza pasou ao debuxo  xeométrico co mesmo nome de “ferradura”). O ferrador limpaba e axeitaba as uñas da besta co puxavante para que asentase ben a ferradura que cravaba preto do borde da uña de modo que as puntas dos cravos  salientasen e dobrándoas quedase a peza mais asegurada. As ferraduras que amosaban sete buratos para sete cravos tiñan sona de dar boa  sorte e librar do meigallo e mal de ollo por iso moita xente colgábaas nas portas dos cortellos, os hórreos e aínda das casas.
As ferraduras para os bois e vacas eran de dúas pezas para aseitalas en cada pezuño de cada unha das patas. Eran pois, da dereita ou da esquerda e de ambas as dúas salientaba unha tira que se metía entre os dous pezuños de cada pata e dobraba sobre eles para que ficaran firmes ademais de cravalas coma as dos cabalos.
Os tempos foron cambiando. Comezaron a non deixar circular os carros tradicionais polas estradas por mor de que as lamias de ferro que levaban as rodas,  estragaban os pavimentos. Logo, que o gando, por razóns sanitarias, cumpría que non estivese nos cortellos da casa ou a carón dela e fose estabulado en condicións sanitarias adecuadas. Así é que o transporte con animais foi decaendo en prol dos novos medios mecánicos e automóbiles e os ferradores viron como a súa actividade ía tamén decaendo.
Tamén foron decaendo os ditos referidos as ferraduras. Agora ninguén di dos que amosan os sinos do seu mal na faciana que “ten as ferraduras da morte”.

Os ferradores da ponte da Ramallosa, que eran dos bos, non daqueles que dan unha no cravo e cento na ferradura”, quedáballe cada vez máis tempo libre que enchían con horas de vagar. A un deles, o chamado Cipriano, non era raro, era habitual, miralo no Bar Galicia pois tiña o seu local debaixo da terraza do bar onde tiña o “potro”, unha especie de gaiola ou armazón de madeira, estreito, do ancho dunha besta, aberto por unha das cabeceiras por onde entraba o gando e prendíase polos cornos, se era boi ou vaca, na outra cabeceira, e as ferramentas para desenvolver o seu traballo, ben na terraza que asomaba á eira da praza, ou na beirarrúa da estrada de Gondomar ao lado da porta do Bar, ou dentro del mirando xogar as partidas de cartas ou de dominó nas que os seareiros decidían quen había de pagar o gasto do café ou da copa que consumiran. Iso se non estaba a durmir, cousa que facía a miúdo, sempre sentado na cadeira do mesmo xeito, a carranchapernas do respaldo no que apoiaba os brazos cruzados e mais a cabeza se durmía e non había parede para recostar o lombo.
O outro, Pepe o Ferrador, tiña o local no baixo da antiga Farmacia de D.Andres Abal onde aínda agora consérvase o “potro” de traballo.
O camiño que leva ata o esteiro de Foz pasando polos Cotros de abaixo dende a costa que sube a Mallón leva o nome Rúa Ferrador.

 

 

          

 

miércoles, 3 de octubre de 2012

O MERCADO DOS LUNS EN SABARÍS


 

Para Xoán 1 de 5

 

 

Dende tempos moi antigos vense facendo, todos os uns do ano, un mercado na Vila de Baiona que abrangue toda a bisbarra do Val do Miñor. Foi creado no ano 1497 ao amparo dun privilexio concedido polos Reis Católicos poucos anos despois de que a Vila de Baiona soubese da descuberta das terras do outro lado do mar Atlántico pola arribada da carabela A Pinta en 1493 e comezou a celebrábase no Monte do Boi.

Co tempo os mercadores, buscando os lugares onde mellor poderían desenvolver os tratos comerciais, foron montando os tarecos no arrabalde do Burgo, fóra das murallas do Monte do Boi, onde se ían asentando as xentes da Vila, expóndose ás importantes sancións que autorizaba o rei Filipe III no ano 1605. Dende O Burgo fóronse mudando para Sabarís e o Concello de Baiona no ano 1736 volve prohibir o mercado, lembra que o lugar de facelo é o Monte do Boi e establece multa de perda do que vendesen. De nada serviron as prohibicións, que se foron repetindo nos anos 1742 e 1823 nos que chegaron a participar as tropas.

O historiador Carlos Meixome, Director do IEM –Instituto de Estudos Miñoranos_, publicou n´A Nosa Terra nº 1105 o 26-11-2003 un articulo “O Mercado de Sabarís” que tamén pode lerse na Web do Val Miñor: http://www.valminor.info/opinion/curuto-do-corvo/4484-o-mercado-de-sabaris no que se poden seguir as circunstancias históricas que lle aconteceron.

Agora co galo da “humanización” da rúa Julian Valverde, cousa que sen dúbida era necesaria, o Concello cambia o mercado de lugar acercándoo á Vila, pero o mercado segue facéndose os luns e a xente segue acudindo coma sempre.

Os que si xa non veñen son aquela morea de esmoleiros, coxos, cegos, eivados, tolos ou ladróns, que acudían aos mercados, feiras, festas ou romarías, amosando os seus defectos, físicos ou psíquicos, certos ou simulados, calados ou falando deles do xeito máis apropiado para provocar a pena e acadar as esmolas dos presentes. Deles poderían facerse e contarse mil e unha historias, pois moitos deles, agás daqueles verdadeiros doentes, eran sabedores de trucos e mañas que nin que fosen aprendelas na escola de Monipodio da que falaba Cervantes.

 Un destes, que acudía alá polo ano 1949/50 ao Mercado de Sabarís, tiña tan ben estudado o “choio” que aproveitaba un buraco dunha pedra das que salvaban a cuneta na entrada do camiño que dende a estrada a Baiona subía ás Escobichas, para, sentándose nela, meter a perna ata o xeonllo que deixaba descuberto coma se fose un toco subindo a perneira do pantalón, simulando á perfección que era coxo.

Outro que tamén acudía todos os luns ao Mercado de Sabarís, e este si que era coxo, pois amosaba as pernas eivadas polas secuencias dalgunha enfermidade, poliomielites seguramente, pedía a esmola a berros que mal se entendían porque tiña a voz “gangosa”, e mellor así, pois se lle dabas esmola dicía:

 

-       ¡Permita Dios que non chegue a andar como eu ando!

 

Pero se non lla dabas, a “ladaíña” cambiaba, quitáballe o non e convertíaa nun mal agoiro.

 

-       ¡Permita Dios que chegue a andar como eu ando!